Het Nationaal Rijtuigmuseum in Leek mag op de valreep een fijn kerstcadeau in ontvangst nemen, met de aanwinst van drie unieke rijtuigen. “Ze zijn te belangrijk als Nederlands erfgoed om in de handel te laten verdwijnen”, zegt conservator Jan Zijlstra, die duidelijk in zijn nopjes is met twee ezelwagentjes en een ‘parkwagen’. De aanschaf is gedaan met hulp van de Stichting Hippomobiel Erfgoed.

Het gaat om de ‘parkwagen’ van Kasteel Heeze, een kleine ezelwagonette en een ezelwagentje, gebouwd door Donderwinkel in Doesburg. De parkwagen is misschien beter te typeren als droshky, een kleine victoria, die is gebouwd door de firma Mijnhardt in Arnhem. Het rijtuig stond al jaren te wachten bij de firma Van den Heuvel in Valkenswaard op terugkeer naar het oorspronkelijke koetshuis bij Kasteel Heeze, maar het lukte niet om het geld bijeen te brengen voor een conserverende restauratie. Het Rijtuigmuseum heeft het, door het aan te schaffen, nu in ieder geval zeker gesteld voor toekomstige generaties. “Mijnhardt was een belangrijke Nederlandse carrosseriebouwer en er rijden nog auto’s van rond, maar over de beginperiode van deze bouwer is amper iets bewaard gebleven. Dat wij van dit merk een rijtuig krijgen is daarom belangrijk voor de gehele Nederlandse mobiele geschiedenis”, argumenteert Zijlstra, die hoopt dat er in toekomst alsnog een fonds wil bijspringen om de droshky, een rijtuigmodel dat terugvoert naar Anna Paulowna, toonbaar te maken om te exposeren in het museum of op Heeze.

De ezelwagonette is een oude bekende die terugkeert naar het museum. Het wagentje stond er namelijk eerder als bruikleen. “Maar de eigenaresse wilde er zelf mee gaan rijden en heeft hem opgehaald, dat zal zo rond 2015 zijn geweest”, zegt Zijlstra, die toen de kans niet kreeg om hem voor het museum te verwerven. Hij wilde dit om twee redenen. Het museum had geen volwaardig rijtuig van stoomrijtuigfabriek Oostwoud in Franeker, een nog bestaand bedrijf dat bekendheid kreeg in het ziekenvervoer. Daarnaast is de herkomst bekend: van O.J.H. barones van der Borch tot Verwolde-Hanegraaff te Asch. Na jaren dook de wagonette op in de handel en nu kwam de kans om hem alsnog aan te schaffen.

Op het verlanglijstje van het museum stond ook een ezelwagentje in de showroom van Van den Heuvel, waar na wat poetsen een naamplaatje van Donderwinkel uit Doesburg op tevoorschijn kwam. “Moet haast wel van een buitenplaats in de regio Zutphen-Arnhem komen en dat is een goed aanknopingspunt om onderzoek te gaan doen. Waar komt het vandaan, wie heeft er mee gereden? Zulke wagentjes zijn zeldzaam, vroeger al, en het was speelgoed om te gebruiken, dus het ging kapot”, waarmee de conservator aangeeft dat zo’n wagentje een bijzonder tijdbeeld geeft van hoe kinderen in de betere kringen opgroeiden. Met het sturen van een ezel kregen ze de verantwoordelijkheid voor een dier en leerden ze met een rijtuig deel te nemen aan het verkeer. “Het zijn de verhalen achter zo’n object die het waardevol maken, om te kunnen blijven vertellen en te leren van onze geschiedenis.”
De aankoop is gedaan op advies en met een geldelijke bijdrage van de Stichting Hippomobiel Erfgoed.

foto boven: ezelwagonette van Oostwoud, Franeker. 

Links de parkwagen of droshky van Kasteel Heeze, rechts de ezelwagentje van Donderwinkel.